Zabu­rze­nia oso­bo­wo­ści to trwa­łe, nie­przy­sto­so­waw­cze wzor­ce ujaw­nia­ją­ce się w sto­sun­ku do same­go sie­bie i innych. Wzor­ce te doty­czą myśle­nia, odczu­wa­nia, zacho­wa­nia oraz postrze­ga­nia i inter­pre­to­wa­nia rze­czy­wi­sto­ści. Wyra­ża­ją się czę­sto w nie­spój­nym, nie­ade­kwat­nym sty­lu prze­ży­wa­nia, a tak­że w zacho­wa­niach utrud­nia­ją­cych rela­cje z inny­mi ludź­mi i codzien­ne funk­cjo­no­wa­nie. Więk­szość zabu­rzeń oso­bo­wo­ści pro­wa­dzi do prze­wle­kłe­go, subiek­tyw­ne odczu­wa­ne­go cier­pie­nia. Według DSM‑V, czy­li “Dia­gno­stycz­ne­go i sta­ty­stycz­ne­go pod­ręcz­ni­ka zabu­rzeń psy­chicz­nych” zabu­rze­nia oso­bo­wo­ści moż­na podzie­lić na trzy gru­py. Jed­na z nich to zabu­rze­nia oso­bo­wo­ści typu C – zabu­rze­nia oba­wo­wo-lęko­we, wsród któ­rych znaj­du­je się zależ­ne zabu­rze­nie oso­bo­wo­ści cha­rak­te­ry­zu­ją­ce się nad­mier­ną potrze­bą opie­ki i wspar­cia ze stro­ny innych osób, awer­sją do sta­wia­nia wyma­gań oso­bom, od któ­rych jest się zależ­nym, a tak­że nie­umie­jęt­no­ścią bra­nia odpo­wie­dzial­no­ści za wła­sne decyzje.

Charakterystyka zależnych zaburzeń osobowości (ZZO)

Pra­gnie­nie pew­nej zależ­no­ści od dru­giej oso­by jest natu­ral­ną kon­se­kwen­cją przy­wią­za­nia, jakie for­mu­je się w bli­skich rela­cjach mię­dzy­ludz­kich. Nie­zdro­wa zależ­ność prze­ja­wia­na jest nie­se­lek­tyw­nie, co ozna­cza, że nie jest dosto­so­wa­na do sytu­acji, kon­tek­stu i nie pod­le­ga mody­fi­ka­cji. Zależ­ność od innych jest pato­lo­gicz­na, gdy zamie­nia się w stra­te­gię radze­nia sobie z lękiem we wszyst­kich trud­nych, stre­so­gen­nych sytu­acjach. O ile pra­gnie­nie wspar­cia od bli­skiej oso­by i “wypła­ka­nia się” w jej towa­rzy­stwie w kry­zy­so­wym momen­cie nasze­go życia jest adap­ta­cyj­nym i zdro­wym zacho­wa­niem, to ocze­ki­wa­nie wspar­cia w każ­dej codzien­nej decy­zji oraz poczu­cie nie­zdol­no­ści do samo­dziel­ne­go funk­cjo­no­wa­nia może być ozna­ką zabu­rzeń osobowości.

Wśród osób z zależ­ny­mi zabu­rze­nia­mi oso­bo­wo­ści ogrom­na potrze­ba dozna­wa­nia opie­ki ze stro­ny innych (czę­sto jed­nej kon­kret­nej oso­by, np. mał­żon­ka bądź rodzi­ca) wią­że się z lękiem przed opusz­cze­niem oraz sepa­ra­cją. Zacho­wa­nia pre­zen­tu­ją­ce ule­głość oraz nie­zdol­ność do auto­no­micz­ne­go funk­cjo­no­wa­nia mają na celu wywo­łać u innych zacho­wa­nia opie­kuń­cze oraz zachę­cać oto­cze­nie do prze­ję­cia odpo­wie­dzial­no­ści. Demon­stro­wa­nie trud­no­ści w podej­mo­wa­niu codzien­nych decy­zji (np. nie­umie­jęt­ność samo­dziel­ne­go wybo­ru jedze­nia czy ubra­nia), a tak­że poważ­nych decy­zji (np. gdzie miesz­kać, jaką ścież­kę karie­ry wybrać, co robić w wol­nym cza­sie) pro­wa­dzą do pasyw­no­ści, bier­no­ści i ocze­ki­wa­nia pomo­cy od innej oso­by w for­mie nie­ustan­nych porad i zapew­nień o słusz­no­ści podej­mo­wa­nych działań.

Oso­by z zależ­nym zabu­rze­niem oso­bo­wo­ści mogą mieć trud­no­ści w wyra­ża­niu zło­ści czy nie­zgo­dy wzglę­dem osób, od któ­rych są zależ­ne. Czę­sto­kroć są w sta­nie poświę­cić wła­sne potrze­by, aby zado­wo­lić bli­ską oso­bę. Może to pro­wa­dzić do tole­ro­wa­nia nad­użyć fizycz­nych czy psy­chicz­nych. Oso­by z ZZO w stra­chu przed opusz­cze­niem, bra­kiem opie­ki czy apro­ba­ty ze stro­ny oso­by, od któ­rej są zależ­ne, mogą podej­mo­wać się dzia­łań, któ­re są nie­bez­piecz­ne czy skraj­nie nie­przy­jem­ne. Oba­wia­jąc się nie­do­sta­tecz­ne­go wspar­cia mogą też w pewien spo­sób “udwać” mniej kom­pe­tent­nych niż są w rzeczywistości.

Wizja samot­ne­go życia dla osób z ZZO zwią­za­na jest z poczu­ciem nie­ade­kwat­ne­go lęku i bez­rad­no­ści. Chwi­le samot­no­ści koja­rzo­ne są z dys­kom­for­tem. Koń­cze­nie bli­skiej rela­cji z “opie­ku­nem” może wywo­łać kry­zys psy­chicz­ny i zmu­sza do pil­nych poszu­ki­wań (cza­sa­mi “na oślep”) kolej­ne­go związ­ku, któ­ry zapew­ni skraj­ną zależność.

Opi­sa­ne powy­żej kry­te­ria zależ­ne­go zabu­rze­nia oso­bo­wo­ści wyszcze­gól­nio­ne zosta­ły w “Dia­gno­stycz­nym i sta­ty­stycz­nym pod­ręcz­ni­ku zabu­rzeń psy­chicz­nych”. W celu dia­gno­zy zabu­rzeń oso­bo­wo­ści czy innych zabu­rzeń psy­chicz­nych koniecz­na jest jed­nak­że wizy­ta u spe­cja­li­sty oraz spe­cja­li­stycz­ny wywiad.

Jeśli odczu­wasz cier­pie­nie w związ­ku ze swo­im funk­cjo­no­wa­niem, doświad­czasz obja­wów zabu­rzeń psy­chicz­nych bądź bory­kasz się z wąt­pli­wo­ścia­mi w tym obsza­rze – skon­sul­tuj się z psy­cho­te­ra­peu­tą. W naszym Cen­trum Psy­cho­te­ra­pii i Sek­su­olo­gii Empa­tia doświad­czo­ny zespół spe­cja­li­stów pro­wa­dzi kon­sul­ta­cje psy­cho­lo­gicz­ne, dia­gno­sty­kę, kon­sul­ta­cje lekar­skie, far­ma­ko­te­ra­pię oraz psychoterapię.