Nie jest łatwo precyzyjnie określić, czym jest osobowość. Wielu psychologów głowiło się nad definicją, dlatego też istnieje ponad pięćdziesiąt koncepcji “osobowości”. Niektórzy badacze pokusili się o wyrafinowane i nieco zawiłe określenia tego terminu, które brzmią na przykład tak: osobowość jest to dynamiczna organizacja wnętrza jednostki, obejmująca te układy psychofizyczne, które decydują o specyficznych dla niej sposobach przystosowania do środowiska. (Allport). Lubiący wywoływać kontrowersje amerykański psycholog pochodzenia włoskiego Philip George Zimbardo definiuje osobowość zgoła odmiennie jako po prostu właściwości, które czynią nas tymi, którymi jesteśmy. Mimo, że koncepcja “osobowości” jest tylko pewną ideą (i to różnie ujmowaną), nie można nie zgodzić się z tym, że poszczególne osoby cechuje pewien sposób myślenia, odczuwania i działania, a co najważniejsze, że nasze zachowania charakteryzują się pewna konsekwencja i powtarzalnością. Zdarza się, że reakcja bliskiej osoby nas zaskakuje, ale zwykle jesteśmy w stanie przewidzieć czy na daną sytuacje zareaguje ognistą wściekłością, kontrolowaną złością, zamknięciem się w sobie, smutkiem i płaczem czy też może obojętnością lub rozbawieniem. Potrafimy to przewidzieć właśnie dlatego, że cechy osobowości są względnie stałe i charakterystyczne dla jednostki.
Badaczy od wielu dekad interesowało powiązanie pomiędzy cechami osobowości a zachorowalnością na choroby fizyczne. Związek ten może wydawać się nieco odległy czy nawet absurdalny. Jeśli przyjrzeć się jednak jeszcze raz definicji osobowości – mówi ona o stałych sposobach reakcji. Jednym ze sposobów reakcji jest stres. I tu już ciężko nie zgodzić się z tym, że stres wpływa na stan fizyczny organizmu, biorąc pod uwagę masywną ilość badań naukowych nie tylko z dziedziny psychologii, ale i medycyny. Długie badania przeprowadzane w różnych ośrodkach przez odmiennych badaczy pozwoliły na wyodrębnienie czterech typów osobowości powiązanych z podatnością na choroby fizyczne. Spośród nich dowody najmocniej przemawiają za istotnością powiązania między cechami osobowości a podatnością na choroby w przypadku osobowości stresowej – typu D. Pozostałe typy osobowości (A, B oraz C) są przez część badań potwierdzane, a przez część negowane. Ze względu na owe kontrowersje w tym artykule skupimy się na osobowości typu D.
Osobowość typu D
To osobowość “stresowa”. Sprzyja występowaniu wielu chorób. Badania potwierdziły jej związek z chorobami układu krążenia a także z m.in.: łuszczycą, astmą, chorobą wieńcową. Udowodniono, że osoby z osobowością stresową typu D mają czterokrotnie większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca, co przekłada się na większą śmiertelność wśród tych osób. Badania holenderskie pod kierunkiem psychologa medycznego Johana Denolleta wykazały również, że u osób z chorobą wieńcową oraz osobowością typu D prawdopodobieństwo ponownego ataku serca jest pięć razy większe niż u innych chorych zmagających się z niedokrwiennością serca. Wyniki innych badań tego samego naukowca prowadzonych na przestrzeni lat sugerują również, że większość pacjentów kardiologicznych, którzy zmarli z powodu chorób serca miała osobowość typu D. W roku 2008 polscy badacze Nina Ogińska-Bulik oraz Zygfryd Juczyński dowiedli również powiązania pomiędzy osobowością stresową typu D a choroba nowotworową, wrzodową oraz chorobami skóry. W badaniach tych istotną dla rozwoju chorób somatycznych okazała się dodatkowo cecha ugodowości, która wiąże się przede wszystkim z chorobami nowotworowymi. Jak wynika z badań naukowych, przeprowadzonych w 2012 roku, przez dr Izabellę Grzyb, kierującą zespołem psychologów w naszym Centrum Psychoterapii i Seksuologii Empatia, osobowość tzw. stresową można łączyć także z powikłaniami położniczymi. Z badań wynika, że pacjentki z objawami zagrażającego porodu przedwczesnego częściej spełniają kryteria osobowości typu D niż kobiety w ciążach fizjologicznych. Co więcej, został potwierdzony związek wystąpienia porodu przedwczesnego u kobiet z nasileniem głównych cech osobowości typu D, manifestujących się dużym ładunkiem negatywnych emocji.
Osoby z osobowością typu D charakteryzują się:
- częstym odczuwaniem negatywnych emocji, takich jak: lęk, gniew, irytacja i wrogość
- świadomym powstrzymywaniem się od wyrażania negatywnych emocji czy zachowań z powodu obawy przed dezaprobatą i odrzuceniem ze strony innych
- niechęcią do korzystania ze wsparcia społecznego, nieśmiałością, preferencją przebywania w samotności, tworzeniem dystansu w kontaktach społecznych
- zamartwianiem się, poczuciem beznadziejności, skłonnościami do depresji, poczuciem wyczerpania oraz niezadowolenia z życia, a także niskim poczuciem własnej wartości
Jednostki, którym można przypisać osobowość typu D często odbierają rzeczywistość jako zagrażającą i szkodliwą dla nich. Oczuwają lęk oraz napięcie, charakteryzują się dużą podatnością na stres. Osoby o osobowości stresowej cechuje też skłonność do załamywania się i poddawania w sytuacjach trudnych, co wiąże się z niechęcią do szukania wsparcia u innych oraz skłonnościami do katastrofizacji.
Jeśli niepokoją Cię Twoje reakcje emocjonalne oraz ich wpływ na twoje zdrowie bądź borykasz się z nadmiernym stresem – skonsultuj się z psychoterapeutą. W naszym Centrum Psychoterapii i Seksuologii Empatia terapeutami specjalizującymi się w tej dziedzinie są między innymi mgr Iwona Dubińska oraz mgr Natalia Słowik.
